De noodzaak en urgentie van duurzaamheidstransities is algemeen bekend. Toch lukt het in liberale democratieën maar niet om die transities op tempo te krijgen. Sterker nog: er wordt juist ingeleverd op beleidsambities, milieuregels en solidariteit. Hoe kan dat, terwijl is aangetoond dat 89% van de mensen bereid is om anders te leven voor de toekomst van onze kinderen?

Het antwoord is ontluisterend eenvoudig: transities hebben onzekerheden. Eén parlementariër die dan ontkent dat we een probleem hebben en daarmee zegt dat veranderen niet nodig is, bezorgt daarmee alle andere een dilemma. Ze moeten kiezen: de ongemakkelijke waarheid uitdragen en stemverlies accepteren, of water bij de wijn doen. In beide gevallen blijft er van het broodnodige transitieleiderschap weinig over. Dit is geen individueel falen maar een systeemprobleem. Binnen het systeem van liberale democratie is daar geen werkbare oplossing voor.

Is er een alternatief? Een ander democratisch systeem? In Nederland hebben we de SER, de waterschappen en maatschappelijke akkoorden. De gesprekspartners daar zijn maatschappelijke sectoren zoals werkgevers, werknemers, boeren en natuurbeheerders. Ze zijn van elkaar afhankelijk en verdelen taken. Dat levert transities op, zoals ruimte voor rivieren, regionale energiestrategieën en hervorming van het pensioenstelsel.

Ideaal is dit echter niet. De onderlinge verhoudingen bij maatschappelijke akkoorden zijn onduidelijk en zijn een bron van onzekerheid en ongelijkheid. Bij het parlement moeten ze er niks van hebben. Ook het model van de Waterschappen staat al jaren onder druk. De SER is een stabiel instituut, maar ook niet meer dan een adviesorgaan.

Kan het beter? Een onderzoeksgroep van de vereniging Noorden Duurzaam en enkele kennisinstellingen verdiept zich in die vraag en heeft een nieuw praktijkmodel ontworpen dat nu klaar is voor experiment en toepassing. Taakdemocratie heeft een sectormodel dat het probleem oplost wie kan aanschuiven en hoe de onderlinge verhoudingen zijn. Er is een werkmodel dat zorgt dat de nieuwe platformen geen vergadercircus worden maar actiegerichte raden die transities versnellen. Er is een groeimodel dat een snelle start mogelijk maakt. De verbinding met de bestaande parlementen is ingebouwd en er hoeft aan die kant niets te veranderen. Er is een toolkit die deze nieuwe vorm van transitieversnelling efficiënt en aantrekkelijk maakt.